Number Chart (1 to 100)
Word एकोन in the chart is used here to represent ‘-1’. One (एक) less than (ऊन) is एकोन. Example : 59 = एकोनषष्टिः (1 less than 60). Word ऊन is also applicable to denote -1 (1 less). Example : 59 can also be written as ऊनषष्टिः.
Also observe that right most digit takes first place and then the left most. Example : 61 = 1+60 (एक+षष्टिः) = एकषष्टिः.
Numbers 1 to 4 And Declension
Numbers 1 to 4 have all three genders (लिंग – m/f/n) for declension. Nominative form (प्रथमा विभक्ति) for 1, 2, 3 and 4 are as below.
- 1 (एक) = एकः (m), एका (f), एकम् (n)
- 2 (द्वि) = द्वौ (m), द्वे (f), द्वे (n)
- 3 (त्रि) = त्रयः (m), तिस्रः (f), त्रीणि (n)
- 4 (चतुर् ) = चत्वारः (m), चतस्रः (f), चत्वारि (n)
Declension pattern of number 1 (Always singular) having gender pattern – m, f, n covering all 7 cases is as below.
- एकः एका एकम्
- एकम् एकाम् एकम्
- एकेन एकया एकेन
- एकस्मै एकस्यै एकस्मै
- एकस्मात् एकस्याः एकस्मात्
- एकस्य एकस्याः एकस्य
- एकस्मिन् एकस्याम् एकस्मिन्
- एक एके एक (Vocative सम्बोधन)
Declension pattern of number 2 (Always dual) having gender pattern – m, f, n covering all 7 cases is as below.
- द्वौ द्वे द्वे
- द्वौ द्वे द्वे
- द्वाभ्याम् द्वाभ्याम् द्वाभ्याम्
- द्वाभ्याम् द्वाभ्याम् द्वाभ्याम्
- द्वाभ्याम् द्वाभ्याम् द्वाभ्याम्
- द्वयोः द्वयोः द्वयोः
- द्वयोः द्वयोः द्वयोः
- द्वौ द्वे द्वे (Vocative सम्बोधन)
Declension pattern of number 3 (Always plural) having gender pattern – m, f, n covering all 7 cases is as below.
- त्रयः तिस्रः त्रीणि
- त्रीन् तिस्रः त्रीणि
- त्रिभिः तिसृभिः त्रिभिः
- त्रिभ्यः तिसृभ्यः त्रिभ्यः
- त्रिभ्यः तिसृभ्यः त्रिभ्यः
- त्रयाणाम् तिसृणाम् त्रयाणाम्
- त्रिषु तिसृषु त्रिषु
- त्रयः तिस्रः त्रीणि (Vocative सम्बोधन)
Declension pattern of number 4 (Always plural) having gender pattern – m, f, n covering all 7 cases is as below.
- चत्वारः चतस्रः चत्वारि
- चतुरः चतस्रः चत्वारि
- चतुर्भिः चतसृभिः चतुर्भिः
- चतुर्भ्यः चतसृभ्यः चतुर्भ्यः
- चतुर्भ्यः चतसृभ्यः चतुर्भ्यः
- चतुर्णाम् चतसृणाम् चतुर्णाम्
- चतुर्षु चतसृषु चतुर्षु
- चत्वारः चतस्रः चत्वारि (Vocative सम्बोधन)
Numbers 5, 7, 9-19 And Declension
Declension of plural numbers 5, 7 and 9 have same pattern which is applicable up to number 19 (नवदश). Given below is declension of 5 (पञ्च). Note that numbers 5-19 have case (विभक्ति) and number (वचन) agreement but NOT gender. So, It means, declension is applicable equally to all 3 genders.
- पञ्च
- पञ्च
- पञ्चभिः
- पञ्चभ्यः
- पञ्चभ्यः
- पञ्चानाम्
- पञ्चसु
- पञ्च (Vocative सम्बोधन)
Numbers 6 & 8 And Declension
- षट् अष्ट/अष्टौ
- षट् अष्ट/अष्टौ
- षड्भिः अष्टभिः/अष्टाभिः
- षड्भ्यः अष्टभ्यः/अष्टाभ्यः
- षड्भ्यः अष्टभ्यः/अष्टाभ्यः
- षण्णानाम् अष्टानाम्
- षट्सु अष्टसु/अष्टासु
- षट् अष्ट/अष्टौ (Vocative सम्बोधन)
Numbers 20 to 99 And Declension
These plural numbers are either ईकारान्त or तकारान्त but all of them are feminine gender so their declension has a uniform pattern. Two such examples (20 – विंशतिः and 30 – त्रिंशत् ) are given below for all cases.
- विंशतिः त्रिंशत्
- विंशतिम् त्रिंशतम्
- विंशत्या त्रिंशता
- विंशतये/विंशत्ये त्रिंशते
- विंशतेः/विंशत्याः त्रिंशतः
- विंशतेः/विंशत्याः त्रिंशतः
- विंशतौ/विंशत्याम् त्रिंशति
- विंशते त्रिंशत् (Vocative सम्बोधन)
100, 1000 and other big numbers
100 (10^2) = शतम् is नपुंसकलिङ्गी (neuter gender) number and decline like गृहम्.
- 1000 (10^3) = सहस्रम्
- 10,000 (10^4) = अयुतम्
- 1 lakh (10^5) = लक्षम्
- 10 lakh (10^6) = नियुतम् / प्रयुतम्
1000 to 10 lakh numbers are also neuter gender so decline like गृहम्.
- 1 Crore (10^7) = कोटिः
- 10 Crore (10^8) = दशकोटिः (अर्बुदम् )
- 100 Crore (10^9) = शतकोटिः (अब्जम् )
These numbers are feminine so decline like मतिः word. One can recall word शतकोटि appears in रामरक्षास्त्रोत्रम् as “चरितं रघुनाथस्य शतकोटिप्रविस्तरम् (रामनाम is spread over to 100 Crore unit distance – Everywhere).
- 10 Crore (10^8) = अर्बुदम्
- 100 Crore (10^9) = अब्जम्
- 1000 Crore (10^10) = खर्वम्
These are neuter gender numbers. Bigger numbers are referred as नीलम् , पद्मम् , शङ्खम् etc. Bigger numbers are also referred in the literature as अनन्तम् in general.
Numbers Between 100 To 1000
- 200 = द्विशती / द्विशतम् / शतद्वयम्
- 300 = त्रिशती / त्रिशतम् / शतत्रयम्
- 400 = चतुः शती (चतुश्शती) / शतचतुष्टयम्
- 500 = पञ्चशती / पञ्चशतम्
- 600 = षट्शती / षट्शतम्
- 700 = सप्तशती / सप्तशतम्
- 800 = अष्टशती /अष्टशतम्
- 900 = नवशती / नवशतम्
One can recall दुर्गासप्तशती, collection of 700 shloka in worship of Ma Durga, from मार्कण्डेय पुराण. Here word सप्तशती is used to denote number 700.
Replace शती with सहस्री to get numbers between 1000 to 10,000, अयुती for numbers 10,000 to 1 lakh, लक्षी (1 lakh to 10 lakh) etc.. Also, add द्वि, त्रि, … with शतम् and one can get 200, 300, … as shown above.
Intermediate Numbers
- 101 = एकाधिक-शतम् [One (एक) more than (अधिक) 100 (शतम् )]
- 102 = द्व्यधिकशतम्
- 103 = त्र्यधिकशतम्
- 104 = चतुराधिकशतम्
- 105 = पञ्चाधिकशतम्
- 106 = षडाधिकशतम्
- 1001 = एकाधिकसहस्रम्
- 1055 = पञ्चपञ्चाशदाधिकसहस्रम् (पञ्चपञ्चाशत् 55 अधिक more than सहस्रम् 1000)
- 155 = पञ्चचत्वारिंशतोनद्विशती (पञ्चचत्वारिंशत् 45 ऊन less than द्विशती 200)
- Go on like this for all numbers.
In place of अधिक, उत्तर and other such words can also be used. Examples – एकोत्तरशतम् (101) , पञ्चोत्तरशतम् (105) etc.
Poetic Verses Depicting numbers >= 100
सुभाषितम् 1
शतेषु जायते शूरः सहस्रेषु च पण्डितः ।
नेता/वक्ता दशसहस्रेषु दाता भवति वा न वा ।।
Meaning : One warrior among 100, one scholar among 1000 and one leader among 10,000 people is quite possible but having a true donor even among these many may be elusive.
सुभाषितम् 2
शतं विहाय भोक्तव्यं सहस्त्रं स्नानमाचरेत् ।
लक्षं विहाय दातव्यं कोटि-त्यक्त्वा हरिं भजेत् ॥
Meaning : Leave 100 pending works but take food first. Leave 1000 pending works but take bath first. Donate generously even if 1 lakh works are pending/need your attention … and don’t even think before taking हरिनाम even if 1 crore work (all works you think you have to do in your lifetime) are pending (Leave everything and take हरिनाम).
Meaning In Hindi :
भोजन चटपट कीजिये सौ कामों को छोड़
और सहस्रों छोड़ कर नहा लीजिये दौड़
दान करें तत्पर भले छोड़ें लाखों काम
कोटि काम पर छोड़ कर लेवें हरि का नाम
References –
- Hindi translation of Verse 2 – Sarvesh Tiwari (@BhAratenduH on Twitter).
- Images – Internet.
World of Vyasonmukh 